Yazan:Osman Öndeş

“J.Arvanitidi Fils Constantinople” yazılı bir sandık kapağı. Kaynak- Moda Müzayede

J. Arvanitidi ailesi

J. Arvanitidi ailesinin evi İstanbul Cihangir’de Heraclée Apartmanı idi. Bu apartman günümüzde eski Alman Hastahanesi’nin aşağısındaki sırada yer alıyordu. Bu apartımandaki komşuları Bayan Perdikis, Ioannidis, Bayan Athanassiadis, Théodossiadis, İsaak Tchaoussoğlu, Michel Kaloyannidés idi.

Ailenin köklerinin Genealogy/Soyağacı (Crests) kayıtlarına göre Makedonya olduğu ve Selanik’e yerleştikleri görülmektedir. Bu bilgilerin kesinliği yoktur. Arvantidi soyadı çok yaygındır ve Çanakkale, Kırklareli ve I.Dünya Harbi sonrasında ABD’da fazla sayıda Arvinitidi soyadında olanlar görülmektedir. İstanbul’daki bir isim olarak Sotiris (Krikis) Arvanitidi vefat tarihi 1859 İstanbul olarak, bu ailenin XIX. Yüzyıl başlarında İstanbul’a göç ettikleri bilgisini vermektedir. Yine de J.Arvanitidi konusunda çok daha disiplinli araştırmalara ihtiyaç vardır. J.Arvanitidi’nin Dersaadet Ticaret Odası’nda etkin bir üye olduğu kesindir.

Dersaadet Ticaret Odası üyesi olarak J.Arvanitidi

J. Arvantidi, Dersaadet Ticaret Odası'na kayıtlı muteber tüccar armatörlerdendi.

Armatörlük faaliyetleri yanında Karadeniz’de Batum ve Odessa‘dan gazyağı ithal eder ve pazarlamasını yapardı.

Edirne’de J.Adout Farhi tarafından J.Arnavidi Fils/Galata adresine gönderilmiş bir postcard’da “ Dedeağaç’tan bir vagon dolusu petrol/gazyağı gönderildi” bilgisi yazılıdır. Kaynak:Moda Müzayede.

Dersaadet Ticaret Gazetesi nushalarında devlet demiryolları ihalelerinde de yeraldığı haberleri yanında, Dersaadet Ticaret Odası toplantılarında oda üyesi olarak güçlü görüşler ileri sürdüğü görülmektedir.

J.Arvanitidi ve Mahdumları Şirketi’ne dair 1929 yılına ait Beyoğlu Sulh Hukuk Mahkemesi’nin ilanı veya duyurusu, bu ailenin Boşnak kökenli oldukları görüşünü kuvvetlendirmektedir. Zira J.Arvinitidi’nin vefatı sonrasında çocukları İstanbul’daki yaşamlarına devam etmişlerdir.

Ayrıca Ümit vapurunun mübadilleri taşımak için görevlendirilmesi konusunda bu vapurun sahibinin bir Rum kökenli olması düşünülemez.

J.Arvanitidi Büyükada Nizam Mahallesi Çankaya Caddesi üzerinde inşa ettirdiği kagir ve ahşap köşkü ile İstanbul’lu reaya zengin aileler arasındaki yerini almıştır. Arvanitidi Köşkü civarında; Filisles köşkü, Keresteciyan Köşkü, Dandria Köşkü, Lagos Köşkü, Fabiato Köşkü, Paridis Evi/Köşkü ve diğerleri gibi çok görkemli köşkler yeralmaktaydı. J.Arvanitidi Köşkü’nün mimarı Georges Apostolidis olarak belirtilmiştir..

Mimari kavramda tanımlandığı üzere; Yapı üç katlı olup ahşap bir köşk olup kırmızı tuğlalı bir kulesi bulunmaktadır. Yapı daha sonra İstanbul Mezarlıklar Müdürü Süleyman Fuat Hararlı tarafından satın alınmıştır. Daha sonraları bir dönem Kaymakamlık Lojmanı olarak kullanılmıştır. Giriş katında mutfak, çamaşırhane, mahsen, kiler bulunur. Yapıda bulunan kulenin en üstünde bir seyir terası bulunur. Yapıda yere kadar inen pencereler balkon parapetlerinin arkasında kalmaktadır. Köşkte alışagelmemiş bir çatı tasarımı kullanılmıştır. Bu görünüm tuğla kule ile birleştiğinde bir köşkten ziyade bir şato gibi görünür.(Kaynaklar: Lütfü Kalyoncu, Serkan Ataç Bozkurt; Kültürel Miras/Kent Antolojisi).

“ Arvanitidi & Faerman” ortaklığına ait vapurlar; 1889 inşa 2068 grt. “Alexandra”, 1893 inşa 3371 grt. “Dotsch”, 1877 inşa 1501 grt. “Kavkas”, 1871 inşa 1524 grt. “Pavanna- Beta”, ve 1447 grt. 1879 inşa “Rossija” idi.

SS Beta- Pavenna genelyük vapuru

İnşa adı “Beta” olan demir gövdeli pervaneli buharlı genel yük vapuru 1871 yılında Hull’deki Henry F.Smith & Edward N.Hill tersanesi Hull kızaklarında inşa edildi ve 6 Kasım 1871’de Hull limanına tescil olundu.

1293 grt. ve1014 nrt.,Tam boy:295.5 ft., Genişlik:31.8 ft., Derinlik:18.0 ft. olup, 130 hp. Azami güç üreten ana buhar makinesi Hull’den Henry F. Smith & Edward N. Hill yapımı idi. İlk armatörlük şirketi Henry F. Smith & Edward N. Hill idi.

Şubat 1873’de Hull merkezli Henry F. Smith & Thomas F. Hewitt ortaklığına kaydedildi. Nisan 1873’de Henry F. Smith & Ortakları olarak değişiklik yapıldı.

1888’de Hull merkezli G.R. Sanderson & Co. satın aldı. 1893’de Hull’den G.S. Rosaever satın aldı.

Nisan 1897’de Helsingborg’dan O. Banck satın aldı.1901’de Batum’dan P.Spoliansky satın aldı ve “Pavanna” adı verildi. 1906’da Batum’dan E.W. Litchkovakh satın aldı.

1912’de Batum’dan A.N. Wourgaft & T.M. Mosel satın aldı.

Mart 1915’de Çarlık Rusya emrine alındı ve Karadeniz’de N.45 Borda Numarası verildi. 1 Mayıs 1918’de Sivastopol’da Alman güçlerince elkonuldu.

Kasım 1918’de eski armatörüne iade edildi.

1920’de Spoliansky vârisleri Batum’dan Arvaniti & Faerman’a devredildi.

1922’de G.O. Spoliansky & Bayan R. Faerman’a devredildi.

Mayıs 1880’de geçirdiği onarım ile 1282 grt. ve 825 nrt. olmuştu.

Mayıs 1889’da yeniden büyük onarım sonucu 1047 grt. ve 869 nrt. oldu. Kasım 1889’daki son büyük onarımdaki kaydı: 1390 grt. ve 895 nrt. idi. 1924’de hizmetdışı bırakıldı ve söküldü.

Lloyd’s Register of Shipping 1925 yıllığında “Ümid-Ümit” vapurunun sicil kaydı.

SS Ümit- (Ex-Orlando, Ex- Algerie, Ex-“Dzezair- Cezayir”, Ex-“Velissarios”)

Ümid vapuru 1870 yılında Hull’deki Charles Foster Earle & William Joel Earle -C & W. Earle Tersanesi’nde inşa edildi.

Demir gövdeli buharlı yolcu/yük gemisi idi.

Aralık 1869’da kızağa konmuştu. 19 Mart 1870’de hizmete hazır hale geldi. 1473 gt., 1103 nrt. ve Tam boy: 240 ft., Genişlik: 32.2 ft., Derinlik 19 ft. idi.

C & W. Earle Tersanesi imalatı olan ana buhar makinesi 300 ihp. azami güç üretiyordu.

1897’de ana buhar makinesi Hull’deki Amos & Mith. tarafından 3 Cycle 289 nhp. güç üreten buhar makinesi ile yenilendi.

SS Orlando (Ümit) Hull Built Ships arşivi kaydı.

Ümit Vapuru’nun batışı

Ümit vapuru’nun nadir iki fotoğrafı tespit edilmiştir. Bunlardan birincisi 

Doğan Bayın’ın arşiv olarak gönderdiği fotoğraftır.

Girit’te fırtınada yarıbatık hale gelmiş ve parçalanmış olan Ümit vapuru.

Kaynak:Doğan Bayın arşivi.

İkincisi de bu konuda kaynak belirtilmemesine karşın yine nadir bir fotoğrafla beraber Özgür Sanal imzalı önemli bir anlatım mevcuttur ve şöyledir; “Türkiye -Yunanistan arasında yapılan anlaşma ile buradaki Rum vatandaşlar Yunanistan'a ,oradaki Türk vatandaşlar da ürkiye’ye yollanarak takas yapıldı. Adına mübadele denilen bu işlem sırasında çok sayıda acı olay yaşanmıştır. İnsanlar yüzlerce yıl yaşadıkları memleketlerinden zorla başka bir coğrafyaya sürülmüşlerdir.Mübadele yüzlerce , binlerce acıklı hikaye ile doludur.Mübadele işleminde Gülcemal , Asya, Ümit, Nilüfer, Giresun, Mersin, Akdeniz, Rize, Bahr-ı cedit vapurları seferler yaptılar.

Ümit vapurunun çok nadir iki fotoğrafı bulunmuştur. Bu fotoğraflardan biri  Ümit vapurunun batış halini göstermektedir. Sağ tarafta Girit Kalesi’dir ve Kale’nin içindeki minareye benzer uzantı Girit Feneri’dir.

Ümit vapuru Girit 'teki Türklerin tahliyesi için ada açığında beklemeye başlamıştı. Kurtuluş savaşında yıllarında Rusya’dan Anadolu’ya silah ve cephane naklinde kullanılmıştı.

Girit iskelesinde bekleyen göçmenler huzursuzdu. Gemiye binmek istemiyorlardı. Üstelik zengin fakir aynı gemiye binilmesi talimatı iyice canlarını sıktı. Bu arada Ümit vapurunun süvarisi Hüseyin Kaptan sürecin biran önce sonuçlanması için çabalıyordu.Lakin geminin bunkerinde kömür tükenmek üzereydi. Bekleme süresi artınca kömür ikmali de yapamadığından hareketsiz kaldı ve çıkan bir fırtınada sürüklendi. Karaya oturan gemi yara aldı. Bir süre sonrada kıç tarafından ikiye ayrılıp battı. Gemi mürettebatı Mersin vapuruyla ülkeye getirildi.”