Yazan: Osman Öndeş

Armatör Hamdi Selimoğlu

Rize’nin Dereköyü kazasından olan Selimoğlu ailesinden Hamdi Selimoğlu, Kırzâde Şevki ve Şürekâsı firmasında müdür olarak görev yapmıştır. Selimoğlu/ Selimzâde’ler armatör ağırlıklı bir aileydi. 1934 yılında ayrılarak Hamdi Selimoğlu ve Şerikleri adıyla kendi armatörlük firmasını kurdu ve “Atilla” adını verdiği 1907 inşa 1880 dwt’luk genelyük gemiyle kömür taşımacılığı yaptı. 1938’de “Aktan” adını vereceği ikinci gemisini satın aldı. Hamdi Selimoğlu’nun sahibi olduğu gemilerden biri 1862 Richardson Duck & Co., Stockton inşa 831 grt’lik “Sami” ismini verdiği yük/yolcu gemisiydi. Geminin Lloyd’s Register’deki kaydı 1945’e kadardır.

25 Şubat 1952 tarihli gazeteler “Maruf Armatör Hamdi Selimoğlu İntihar etti” başlığıyla üzücü bir haberi verdiler. Haberlerde “Selimoğlu, bir sinir krizinin ardından kendini pencereden sokağa attı” deniliyordu. Haberlerin ayrıntıları şöyleydi; “Şehrimizin maruf işadamlarından olan Hamdi Selimoğlu bir zamandır Taksim Abdülhakhamid Caddesi’ndeki Nazik apartmanının ikinci katında oturmakta ve istirahat etmekteydi. 60 yaşında olan Hamdi Selimoğlu dün sabah asabi bir sinir krizi geçirmiş ve oturduğu katın cadde üzerindeki pencerede sokağa atlamıştır. Sekiz metre yükseklikten düşen Hamdi Selimoğlu derhal Gümüşsuyu Hastahanesi’ne kaldırılmışsa da kurtarılması mümkün olamayarak vefat etmiştir. Hadise etrafında İstanbul Cumhuriyet Savcı Yardımcılarından Cemal Batur tahkikata başlamıştır.”

29 Şubat 1952 tarihli Akşam Gazetesi’nde vefatla ilgili bir mesaj yayınlanmıştır. Bu mesajda şöyle denilmektedir; “Çok sevgili aile reisimiz Hamdi Selimoğlu’nun âni ölümü üzerine bizleri sıcak alâkaları ile teselli etmeye çalışan, ellerinden gelen yardımı esirgemeyen, cenazesinde bulunan, telgraf, telefon ve mektuplarla acımızı paylaşan tüm akraba, dost ve arkadaşlarımıza candan teşekkür ederiz. Selimoğlu Ailesi.”

15 Temmuz 1968 tarihli Akşam ve Cumhuriyet gazetelerinde Armatör Hamdi Selimoğlu’nun eşi Seniye Selimoğlu’nun vefat haberi vardır. Merhum Armatör Hamdi Mânizâde, Merhum Hacı Hasan Efendi ve Ayşe Hanım’ın kızı, Merhum Armatör Hamdi Selimoğlu’nun refikası, Lûtfiye Kulein, Veysi, Zeyyat Selimoğlu ve Muhterem Selimoğlu’nun kayınvaldesi, Hüseyin ve Osman Kulein ile Zeynep ve Ahmet Selimoğlu’nun annesi Seniye Selimoğlu 14 Temmuz 1968 Pazar günü vefat etmiştir. Cenazesi 15 Temmuz 1968 Pazartesi günü öğle namazını takiben Şişli Camiinden alınarak Feriköy mezarlığındaki aile kabristanına tevdi edilmiştir. Salih oğlu 1309 - 1893 Rize doğumlu Hamdi Selimoğlu’nun eşi Seniye Selimoğlu, Mânizâde Hacı Hasan Efendi ve Ayşe Hanım’ın kızı idi. 15 Temmuz 1968 tarihinde vefat etti. Lütfiye Kulein, Veysi ve Zeyyat adlarını verdikleri üç çocukları olmuştur. Torunları Nimet Selimoğlu ve Muhterem Selim Selimoğlu idi.

Büyük oğlu Zeyyat Selimoğlu 31 Mart 1922 yılında İstanbul’da doğmuştur. Alman Lisesinden sonra, İstanbul Üniversitesi hukuk Fakültesini bitirdi (1952). Türk Şilepçilik Şirketi'nin ortağı idi. Yaşamını yazar ve şair olarak sürdürmüştür. Hikayelerinin yanı sıra, Almancadan çevirileri ve radyo oyunları ile tanındı. “Rize’nin Köylerinden” başlıklı yazısı ile Cumhuriyet Gazetesinin 1949-50 Yunus Nadi Armağanını kazanınca, edebiyat dünyasına ilk adımını attı.“Koca Denizde İki Nokta” adlı oyununa, 1970 TRT Sanat Ödülleri Yarışmasında Başarı Ödülü verildi. Zeyyat Selimoğlu, 2000 yılında İstanbul’da, Nişantaşı’ndaki evinde öldü. Kabri Heybeliada Mezarlığındadır.

Armatör Vehbi Aldıkaçtı

Vehbi Aldıkaçtı, 1909 Samsun Doğumludur. Galatasaray Lisesi’nden 1929 yılında mezun olmuştur. Üniversite öğrenimini Lozan Üniversitesi’nde yapmış ve 1933 yılında Ekonomi Bölümü mezun olmuştur. Babası Mustafa Aldıkaçtı ve amcası Ahmet Aldıkaçtı’dır. Her ikisinin de genç yaşlarda vefatlarından sonra Vehbi Aldıkaçtı 1941 yılında Aldıkaçtılar Şirketi’nin başına geçmiştir. 1890 yılında kurulan bu şirket 1979’a kadar faaliyetine devam etmiştir; Armatörlük faaliyetinin yanısıra, otomotiv, akaryakıt ve demir - çelik döküm alanlarında da, hem Samsun’da hem İstanbul’da faaliyette bulunmuşlardır. 1979 yılında İstanbul’da vefat etmiştir.

Samsun tüccarlarından,armatör ve CHP Samsun Vilayet İdare Heyeti Reisi olan Vehbi Aldıkaçtı’nın babası Mustafa Aldıkaçtı 11 Mart 1942 Çarşamba günü vefat etti. Cenazesi 12 Mart 1942 Perşembe günü Taksim Talimhane Aydede Sokak Aydan Apartmanı 9 No.’lu dairedeki evinden alınarak Beyazıt Camii’nde kılınan öğle namazını müteakip Edirnekapı Şehitliği’ndeki aile kabristanında defnedilmiştir.

Aldıkaçtı ailesi demir çelik sanayi sektörünün tanınmış müteşebbislerinden Hüseyin Hüsnü Aker’le de (Vefatı 19 Ağustos 1965) akrabaydılar; Rüştü Aldıkaçtı ve Erdoğan Tezol’un kayınpederiydi. Müyesser Aker’in eşi Hüseyin Hüsnü Aker ayni zamanda Orhan Aker, İlhan Aldıkaçtı, Ayhan Tezol ve Burhan ve Turhan Aker’in babasıydı. Aldıkaçtı ailesinin Yelkencizâde’den satın aldıkları 1889 inşa 1398 grt.’lik “Samsun” vapurudur. Mustafa Aldıkaçtı, Ahmet Aldıkaçtı ve Vehbi Aldıkaçtı Ortaklığı adına 1940 yılında Abdi Vehbi Bey’den satın aldıkları “Yılmaz” isimli 712 grt. olan gemi 1885 Wingham Richardan & Co., Newcastle inşa idi. Aldıkaçtı Şirketi adresi; Sirkeci, Yalıköşkü Cad. No. 46, Tel: 20435 idi.

16 Şubat 1940 tarihi itibarıyla Türk Armatörleri Birliği’nin yıllık Olağan Genel Kurul Toplantısı yapılmış ve seçim neticesinde Abdi Vehbi Dural, Rıza Sadıkoğlu, Vehbi Aldıkaçtı, Adnan Barzilay, Muzaffer Pehlivan, Mustafa Umman ve Ali Sohtorik asil üyeliklere seçilmişlerdir. Genel kurul toplantısı seçim sonuç ilanı Akşam, Cumhuriyet, Son Posta Gazeteleri’nde yayınlanmıştır.

12 Eylül 1949 tarihi itibarıyla yapılan Türk Armatörleri Birliği’nin yıllık Olağan Genel Kurul Toplantısı’nda Hamdi Selimoğlu, İbrahim Kalkavan, Vehbi Aldıkaçtı, Kemal Ersal, İsmail Kalkavan, Şadan Sadıkoğlu, Şevket Manioğlu asil üyeliklere seçilmişlerdir. 28 Nisan 1950’de Vehbi Aldıkaçtı Cumhuriyet Halk Partisi Samsun’dan milletvekili adayı olarak gösterilmiştir. 31 Temmuz 1950 tarihinde Türk Armatörleri Birliği’nin umumi genel kurul seçimlerinde İbrahim Kalkavan Başkan seçilmiş, Vehbi Aldıkaçtı Başkan vekili olmuştur.

Mustafa, Ahmet ve Vehbi Aldıkaçtı kardeşlerin sahip oldukları gemiler; 1889 inşa (1935 - 1941) 1398 grt.’lik “Samsun” ; 1919 inşa 2677 grt.’lik (1948 - 1968) “İleri” ; 1907 inşa 799 grt.’lik (1952 - 1959) “Çaltı” ; 1900 inşa 1205 grt.’lik (1954 - 1970) “Kerempe” ; 1903 inşa 677 grt.’lik (1954 - 1970) “Yoroz” yük gemileriydi.

Armatör Ali Hilmi Daregenli

Ali Hilmi Daregenli 1937 - 38 dönemi Galatasaray Lisesi Mezunuydu. Galatasaray Lisesi’ndeki Okul Kayıt/Sıra Numarası 325, Galatasaray Klübü Üye Numarası 3481, Galatasaraylılar Cemiyeti Üyelik Numarası 481’dir. 1951 - 1956 ve 1957 - 1959 dönemlerinde Galatasaraylılar Derneği başkanlığını yaptı. Nadir oğlu 1332 - 1915 Samsun doğumlu Hilmi Daregenli Türk Armatörleri Birliği’nin 11 Ocak 1950 günü yapılan toplantısında 136.cı üye olarak kaydedilmiştir. Birliğe katıldığı süreçte “Neviye” isimli gemilerin armatörü bulunuyordu. Yazıhane adresi; Demirbağ Han K.1 Tel: 492499; Ev adresi; Vali Konağı Cad. No.119 D.1 Nişantaşı idi.

Daregenli ve Yelkencizâde ve İskefyeli aileleri akrabadırlar. Samsun eşrafından tüccar Ömer İskefyeli’nin 11 Ağustos 1982 Cumartesi günü Samsun’da klap krizi sonucu vefatı nedeniyle 14 Ağustos 1962 tarihli vefat ilanında yer aldığı üzere; Ömer İskefyeli, Ali Rıza İskefyeli ve Rahile İskefyeli’nin oğlu idi. Şükrü Yelkenci’nin damadı, Emire İskefyeli, Ali Şükrü, Ali Rıza İskefyeli, Gülçin Özdemir’in babası, Zehra, Yakup, Alime, Dr.Nedime İskefyeli’nin ağabeyi, Fevzi Özdemir, Ayla İskefyeli’nin kayınpederi, Leman Kutman, Hilmi Daregenli, Nevriye Daregenli, Enver Yelkenci, Sami Saka, Mithat Yelkenci ve Şevki Pınar’ın eniştesi oluyordu. Cenazesi 14 Ağustos 1962 Salı günü Şişli Camii’nde kılınacak öğle namazını müteakip Edirnekapı Şehitlik’teki aile kabristanına defnedildi.

9 Mart 1969 tarihli Milliyet’te yeralan Enver Yelkenci’nin Vefat ilanı aile bağlarını şöyle vermektedir: “Merhum Yelkencizâde Şükrü Bey’in oğlu merhum Nadir ve Neviye Hanım’ın oğlu, Emel Yelkenci’nin sevgili ve kıymetli eşi, Hilmi Daregenli’nin vefakâr ağabeyi, Sinan Yelkenci ve Nadir Yelkenci’nin babaları, Merhum Dr. Alaeddin Güldem ve Makbule Gündem’in damadları, Ümit Gündem’in eniştesi, Münire Yelkenci, Emire İskefyeli, Emine Yelkenci’nin yeğeni, Mithat Yelkenci, Nesime Saka, Verda Kortan’ın halazâdeleri, Sami Saka, Ayla Yarkent, Ali Şükrü İskefyeli, Gülçin İskefyeli, Kenan İskefyeli, Rıza İskefyeli’nin teyzezâdeleri Enver Yelkenci tedavi olmak üzere gittiği Londra’da 6 Mart 1969 günü sabahı vefat etmiştir. Merhumun cenazesi 10 Mart Pazartesi öğle namazını müteakip Teşvikiye Camiinden kaldırılarak Zincirlikuyu asrî mezarlıktaki aile makberesine defnedilecektir. Allah rahmet eyleye. Ailesi.”

Bu vefat ilanı ayni zamanda; Yelkenci, Daregenli, İskefyeli ailelerinin Saka (Hasan Saka), Kortan, Gündem aileleri ile de akrabalık bağlarını ortaya koymaktadır. Yelkencizâde Şükrü Bey’in torunu olan Enver Yelkenci, Nadir ve Neviye Yelkenci’nin oğlu, Emel Yelkenci’nin eşi, Hilmi Daregenli’nin ağabeyi, Sinan Yelkenci ve Nadir Yelkenci’nin babasıydı. Dr. Alâeddin Gündem ve Makbule Gündem’in damadı, Ümit Gündem’in eniştesi, Münire Yelkenci, Emire İskefyeli, Emine Yelkenci’nin yeğeni, Mithat Yelkenci, Sami Saka, Ayla Yarkent, Ali Şükrü İskefyeli, Gülçin İskefyeli, Kenan ve Rıza İskefyeli’nin teyzezâdesiydi.

Hilmi Daregenli’nin Mehmet Hilmi Daregenli Vapurculuk Ltd., adına sahibi olduğu S.S Sabah’ın ilk adı “Tregothnan” ve 3075grt, 1983nrt, genel yük gemisi idi. Hain Steamship Co. Ltd. St.Ives adına, Upon - on - Tyne South Shields J.Readhead & Sons Tersanesi’nde 368 Kızak No.’suyla inşa edildi. Denize iniş tarihi 12 Mart 1903 ve hizmete giriş tarihi 30 Nisan 1903’dür. 1949’da Mehmet Hilmi Daregenli Vapurculuk Ltd., İstanbul’a satıldı ve “Sabah” adı verildi. 1953’de Fuad Muradoğlu ve Mehmet Hilmi Daregenli Vapurculuk Ltd., ortaklığına devredildi. 1958’de Sadıkzâde Nazım Oğulları Vapurculuk Kollektif Şti., İstanbul tarafından satın alındı ve “Kervan” adı verildi. 27 Temmuz 1962’de hizmetdışı bırakıldı ve Trieste’de Fratelli Cosulich geridönüşüm tersanesinde söküldü.

Armatör Fuat Sadıkoğlu

Trabzon’lu Sadıkzâde alesindendir. Fuat ve Suat Sadıkoğlu Vapurculuk Komandit Şirketi kurucu ortaklarındandı. 1953 yılında ithal ettikleri genel yük gemisine “Komodor Hakkı Burak” adını vermişlerdi. Sadıkzâde ailesinin lideri durumunda olan Sadıkzâde Aslan Kaptan Milli Mücadele yıllarında Trabzon ve Rize’de milis kuvvetleri içersinde yeralarak, Mustafa Kemal Paşa’nın mücadelesine katıldı. Milli Mücadele yıllarından önce Rusların Karadeniz sahillerine olan taarruzlarına karşı oluşturulan mahalli milis teşkilatında kardeşleriyle çarpışmalarda yeraldı. Aile olarak zamanla Beşiktaş Serencebey’e yerleşmişlerdir. Serencebey Yokuşu’ndaki Sadıkzâde Konağı aynı zamanda akrabaların olduğu kadar, resmî erkânın da sohbet amacıyla buluştukları bir mekan olurdu. Günümüzde “Sadıkoğlu Çıkmazı” olarak anılmaktadır. Armatör Suat Sadıkoğlu’nun köşkü de Ortaköy yamaçlarındaydı. Boğaz köprüsü inşa edilirken istimlak edilmiştir. Sadıkzâde Aslan Kaptan 21 Aralık 1960 Çarşamba günü müptela olduğu amansız hastalıktan kurtulamayarak Hakkın rahmetine kavuşmuştur.

18 Aralık 1984 Salı günü vefat eden Fuat Sadıkoğlu’nun Cenazesi 20 Aralık 1984 Perşembe günü Teşvikiye Camii’nde kılınan öğle namazını müteakip kaldırılarak Edirnekapı Şehitliği’ndeki aile kabristanına defnedildi.

Armatör Ayşe ve Nazım Sadıkoğlu'nun oğlu, Neslihan ve Handan Sadıkoğlu'nun babası, Fuat, Suat, Suzan ve Furuzan Sadıkoğlu'nun kardeşi, Armatör Aslan Sadıkoğlu ve Dr.Kenan Çolakoğlu'nun Kayınpederi olan kardeşi Sudi Sadıkoğlu 17 Kasım 1966 günü Bebek’teki evinde ölü bulundu. Cenazesi 19 Kasım 1966 günü Şişli Camii’nden öğle namazını müteakip kaldırılarak Edirnekapı Şehitliği’ndeki aile kabristanına defnedildi.

Armatör Kemal Sadıkoğlu

Aslan Sadıkoğlu ve Makbule Sadıkoğlu’nun oğlu, Suat Meserretçioğlu’nun kardeşi, Berna Tokar, Esin Sadıkoğlu, Rabia Çapa, Varlık Yalman, Celâl ve Kahraman Sadıkoğlu’nun babası, Kerem, Serra, Didem ve Esra’nın dedesi, Feyyaz Tokar, Vecdi Çapa, Alp Yalman’ın kayınpederi, Çiğdem Koç, Güldem ve Avni Meserretçioğlu’nun dayısı idi. Kemal Sadıkoğlu Londra’da geçirdiği ameliyat neticesinde genç yaşında 8 Ağustos 1964 günü hayata gözlerini kapadı. Cenazesi 10 Ağustos 1964 Pazartesi günü saat 10.30’da Bebek’teki evinden alınarak Şişli Camii’nde kılınan öğle namazını müteakiben Feriköy Aile Kabristanındaki toprağa verildi. Eşi Vuslat Sadıkoğlu ’Armatörlerin annesi’ olarak tanınmıştır. Vuslat Sadıkoğlu, 22 Nisan 2006 Cumartesi günü 82 yaşında vefat etti. Renkli kişiliği ve hayırseverliğiyle tanınıyordu. Sadıkoğlu’nun naaşı 24 Nisan 2006 Pazartesi günü Bebek Camii’nde öğle namazını müteakip Zincirlikuyu Aile Mezarlığı’nda toprağa verildi. Bir rahatsızlığı olmamasına karşın bir yıldır yatan Vuslat Sadıkoğlu ve Kemal Sadıkoğlu’nun çocukları; Berna Sadıkoğlu Tokar, Rabia Sadıkoğlu Çapa, Eser Sadıkoğlu Çetiner, Celal Sadıkoğlu ve Kahraman Sadıkoğlu’dur. En büyük kızları Berna, işadamı Feyyaz Tokar’la, diğer kızları Rabia, Tam Gıda Yönetim Kurulu Başkanı Vecdi Çapa ile, Eser ise gazeteci Yılmaz Çetiner’le evli idiler. Oğullarından armatör Celal Sadıkoğlu Hilal Hanım’la, Kahraman Sadıkoğlu da Jülide Hanım’la hayatını birleştirmişti. Rize eşrafından Binbaşı Kahraman ve Hüsniye Kalkavan’ın kızı olan Vuslat Sadıkoğlu, annesi tarafından Koç ailesiyle ve Simavi’lerle de akraba idi. Koç ailesinden Rahmi Koç’un eski eşi, Mustafa, Ömer ve Ali Koç’un annesi Çiğdem Simavi’nin teyzesiydi. 14 yaşında iken teyzesinin oğlu Kemal Sadıkoğlu’yla evlenmiş 25 yaşına gelene kadar 4’ü kız, 2’si erkek 6 çocuk sahibi olmuşlardı. 38 yaşında iken Kemal Sadıkoğlu’nun vefatı nedeniyle eşinin bütün işleri üzerine kalmış, oğullarıyla beraber armatörlük işini sürdürmüştür.

Armatör Ahmet Şevket Manioğlu

Ahmet Şevket Mânioğlu, Mânioğlu Denizcilik İşletmesi’nin kurucusu ve başkanı idi. Aynı zamanda Türkiye Cumhuriyeti’nde ilan edilen ilk vergi rekortmeni idi. Rize eşrafından Manizâde Hacı Hüseyin Efendi ile Ayşe Manizâde’nin Sabiha, Cemile ve Adil, Ahmet Şevket adlarını verdikleri dört çocuğundan biri olarak tanındı. Eşi Mesadet Hanım, Albay Kadri Kandemir ve Leman Kandemir’in kızıydı. İki kızı olmuştur. Kızları; Gönül Özdoğan ve diğer kızı Ayşe Mânioğlu Irmak’tı. Kızı Ayşe, bir devir başbakanlık yapmış olan Prof. Dr. Sadi Irmak’ın oğlu Sabri Irmak ile evlenmişti. Amiral Sermet Gökdeniz ve Ola Mânioğlu’nun kayınbiraderi, Merzuk ve Mes’ut Mânioğlu’nun dayısı idi. Şevket Mânioğlu’nun kardeşlerinden Adil Mânioğlu, İstanbul ahalisinden Pavil Diakonof ve Anne Diakonova’nın kızı Ola Diakonova ile evliydi. Bu ailenin Ayka, Ulya, Hüseyin ve Yasemin adını verdikleri dört çocuğu olmuştur. Ahmet Şevket Mânioğlu uzun yıllar teşkilatlanma yolunda diğer armatörlerle birlikte büyük gayretlerin içinde olmuştu. Günümüzde eski Başbakanlardan Tansu Çiller’in sahibesi olduğu Yeniköy’deki yalıda otururlardı. 16 Ağustos 1969’da müessif bir olayda sırasında Ahmet Şevket Mânioğlu’nu öldürmeye teşebbüs eden ve beş kurşun sıkarak ağır yaralayan katil Niyazi Terletme, soruşturmayı yapan Savcı Yardımcısı Hüsrev Dülger’e azmettirildiğini iddia etmiştir.

Amerikan Hastahanesi’nde koma halinde yatmakta olan Armatör Ahmet Şevket Mânioğlu gece 23 sıralarında kalp krizi geçirmiş ve 16 Ağustos 1969 gecesi vefat etmiştir. Cenazesi 18 Ağustos pazartesi günü Teşvikiye Camiinde kılınan ikindi namazından sonra Zincirlikuyu aile kabristanına defnedildi. Eşi Mesadet Mânioğlu 5 Mart 1978’de vefat etmiştir.

Ahmet Şevket Mânioğlu’nun armatörlük şirketi “Şevket Mânioğlu Denizcilik İşletmesi Donatma İştirakı” idi. “Şevket Mânioğlu Denizcilik İşletmesi Donatma İştirakı” hakları, Ahmet Şevket Mânioğlu’nun vefatından sonraki yıllarda Sönmez Denizcilik Grubu tarafından satın alınmıştır.