Bu belge çalışmam, ilk adı Selanik olan römorkörün tarihçesini arşiv esasına göre doğrulamak için yapılmıştır. Zira Selanik Römorkörü (Konca) hakkında internet üzerinde görülen anlatımların ve gazetelerde yer almış makalelerin tamamı hatalıdır.

Gazeteler dahil bazı yayınlarda, 18 Mart 1915 tarihinin anmak amacıyla yeralan kısa  veya ayrıntılı  anlatımlarda da halen yanlışlar, hatalı kısımlar görmekteyim.  Bazı yazılar imzasız..

Zamanımızda birçok değerler yerle bir oldu..

İmza olsaydı o zaman eklediğim arşiv çalışmam ile o şahsiyete hitap ederdim.

Bu çalışmam geçtiğimiz sene de yayınlanmıştı. Bazı açıklamalar daha ekledim.

Önce şu bilgiyi düzeltelim; Bu römorkörün adı  “Gonca” veya “Konca” değildi.

Adı “Selanik” idi.

Zamanla “Konca” ve bazı yazışmalarda “Gonca” olarak kullanılmıştır.

Gonca ve Konca Ne Demek

“Gonca” nın anlamı Türk Dil Kurumu açıklamasına göre; “Henüz açılmamış veya açılmak üzere olan çiçek, tomurcuk” demektir..

“Konca”nın anlamı tamamıyla farklıdır ve Türk Dil Kurumu açıklamasına göre;  “Aldanmaz Yiğit, İşini İyi Bilen Yiğit, Kurt Yiğit” anlamındadır.

Donanma’da kullanılan adı “Konca”dır.

Tarihi gerçekler açısından başardığı görevler ihmal edilmiş ve sadece Nusrat Mayın gemisine odaklanılmıştır.

İngiltere’de inşa edildiği değerlendiriliyor.. denilmiş..

“Değerlendiriliyor” ifadesi bilgisiz birini ifade eder.

Yanlış..

Almanya’da inşa edildi.

Ana buhar makinesi İngiliz Mausley, Son & Field, Lambeth yapımı idi.

Eklediğim makalemde de yazılı;

Lloyd’s Register of Shipping 1889 yıllığında Selanik gemisi kaydı yer almaktadır. Bu bilgi şöyledir; İnşa Tarihi: 1872, İnşa Tersanesi: Rostocker

Actualle Gesellschaft, Rostock / Rostock Schiffswerft und Maschinenfabrik. Tipi: Demir gövdeli. Tonajı ve ölçüleri: 662 grt. ,497 nt.,270 dwt, Tam boy: 228.6 ft, Genişlik: 26.5 ft., Derinlik: 11.4 ft.

Buhar ana makinesi: Mausdlay, Sons & Field Ltd., Lambeth, London.

Yani bir kuşku veya belirsizlik yok.

Sadece belgelere nasıl ulaşılacağını bilen Deniz Ticaret Tarihi uzman araştırmacılarına ihtiyaç var.

Selanik römorkörü hakkındaki akademik bilgiler çok değerli bir denizcilik tarihi  hocası olan Doç. Dr. Öğr. Üyesi  Dz. Kd. Alb.  Ferdi Uyanıker’in belge çalışmasından ve  Amiral Afif Büyüktuğrul’un arşiv çalışması olan eserinden alıntılanmıştır.

Çok önemli bir husus da şudur; Deniz Kuvvetleri Komutanlığı’nın Selanik Römorkörünü Ana Mayın Grubu emrine vermesi sırasında adını “Konca” olarak değiştirilmesi, tarihi bir hatadır. Kim bu adı verdiyse işgüzarlık olmuştur. Asla böyle bir isim değişliği yapılmamalıydı.

Bu römorkörün adı Gonca değil “Selanik”tir.

Selanik römorkörü terk edilmemeli ve aslında Çanakkale’de

Deniz Müzesi’nde  sergilenmeliydi. Bu maziye saygıdır ve mazi bilinci demektir. Yoksa  zamanı geçti diye hurdaya çıkartıp, süründürmek olmamalıdır. Bu bakımdan Erol Ersan Bey’e ve  Rahmi Koç Bey’e binlerce defa teşekkür edilmelidir.

Lloyd’s Register of Shipping 1880 yıllığında saptanan arşiv bilgileri şöyledir;

- Selanik römorkörü:

- Almanya’da inşa edilmiştir. Ana makinesi İngiliz yapımıdır.

-İnşa Tarihi: 1872 -İnşa Tersanesi: Rostocker Actualle Gesellschaft, Rostock / Rostock Schiffswerft und Maschinenfabrik.

-Tipi: Demir gövdeli.

-Tonajı ve ölçüleri: 662 grt.497 nt.270 dwt, Tam boy: 228.6 ft, Genişlik: 26.5 ft., Derinlik: 11.4 ft.

 -Buhar makinesi: Mausdlay, Sons & Field Ltd., Lambeth, London, 2 genişlemeli ve 122 nhp. güç üretmekte.

-Armatörü: İdare-i Mahsusa.

-Bağlama Limanı: İstanbul -1911’de “Selanik” adıyla Osmanlı Donanması’nda mayın gemisi olarak görevlendirilmiştir.

-Donanmanın Beyrut’ta bulunduğu sırada Osmanlı-İtalya Savaşı’nın işaretleri görülmeye başladı.

Trablusgarp Savaşı’na giderken Feth-iBülend korveti, Selanik Komodorluğu emrindeki gemilerden biriydi. Selanik Komodorluğu emrinde; Feth-i Bülend korveti, Fuat vapuru, Selanik, Sürat, Teslihat ve Katerin römorkörleri vardı. Selanik Komodorluğu Selanik ve çevresinin korunmasından sorumluydu.

- Selanik Römorkörü 1911 yılında Selanik’ten İstanbul’a intikal etmiştir.

- Balkan Harbi’nden sonra Selanik 8 Kasım 1912'de, Yunanlılara teslim edilmiştir.

 - Selanik Römorkörü’nün Osmanlı Türk Donanması’nda Mayın depo gemi olarak hizmet verdiğine dair belgelere dayalı şu bilgiler yer alır; “8 Mart 1915 sabahı Nusret mayın gemisi, Çanakkale Deniz Harekâtı’nın gidişatını önemli ölçüde etkileyen bir mayın döküş harekâtı gerçekleştirmiştir. 2 Mart 1915 tarihinde Selanik mayın gemisi tarafından İstanbul’dan getirilen 26 adet karbonit mayın, gerektiğinde taktik bir engel olarak kullanılmak üzere saklanmıştır.

- Türkiye Cumhuriyeti’nde Deniz Ana Üs Komutanlığının kurulması döneminde “Ana Mayın grubu” olarak; Mayın atölyeleri, Konca Cephaneliği, Yüzbaşı Hakkı, Sivrihisar, Atak, Uyanık, Nusrat, Selanik mayın gemileri yer almıştır.

-1947 yılında..Deniz Ana Üs Komutanlığının alt birliklerinden (TDKT, 1935- 1950, s. 76, Bkz. Ek F) Silah İkmal Merkezinin bağlıları; cephanelikler, top tesisleri, torpido tesisleri ve mayın tesisleriydi.

..Ana Mayın Grup Komutanlığında bir tanesi akustik ve manyetik olmak üzere beş bölük, torpido izale atölyesi ve muhafız ve hizmet bölükleri vardı. Mayın gemileri de Yzb. Hakkı, Sivrihisar, Uyanık, Atak, Nusrat ve Selanik’ti.

 - 1950 yılında “Gonca” adı verildi. Borda numarası Y-1003 idi.

-Zaman içinde yardımcı gemiler statüsünde Y-1003 borda numarası ile Gölcük’te ve Marmara ve Boğazlar Deniz Kolordu Komutanlığı bağlısı İstanbul Boğaz Komutanlığı emrinde 1960’lı yıllara kadar römorkör olarak personel taşıma hizmetlerinde kullanıldı.

- 1989 yılında kadrodışı ve Maliye Bakanlığı’na devredildi. Bu süreçte Başiskele’de bağlı kaldı.

- 1992 yılında gemi modelcisi Erol Ersan tarafından fark edildi ve kurtarılması amacıyla Rahmi Koç’a haber verdi.

-Bu safhadaki gelişmeleri Muhterem Rahmi Koç Beyefendi lûtfederek bana mesajla iletmiştir. Anlattıkları şöyledir; “Erol Ersan bey bana geldi ve Gölcük Tersanesine işçi taşıyan buharlı bir geminin servis dışı bırakıldığını, hurdaya ayrıldığını ve yakında parçalanacağını söyledi. Beraber Gölcük'e gittik, Gonca'yı perişan bir halde gördük, içim ısındı. Böyle bir geminin parçalanmasına yüreğimin razı olmadığını söyledim ve aldık. Römorkor ile çekerek şehir hatları vapurlarına bakım yapan Haliç Tersanesi‘ne getirdik. Orada restorasyona başladık. O günlerde buhardan pek anlamadığımız için Camper & Nicholson'da çalışan dünyaca meşhur Fred Cousins'ı davet ettik. Gelip, tersaneyi ve gemide yapılanları gördü. “Bunlar, kaba iş yapıyorlar bu gemi bu tersanede istediğiniz gibi restore edilemez” dedi. Tekneyi bir yat tersanesine çekmemizi tavsiye etti. Aradık taradık, bir tersanede yer bulduk. Sahibi ile kirayı konuştuk.

Adam kira istemiyorum, buraya bir hangar kurun, gemiyi restore edin, iş bitiminde hangarı bana bırakın dedi. Mutabık kaldık. Hangarı inşa ettik. Gemi inşaat mühendisi Erdal Kılıç 'ı proje müdürü olarak tayin ettik. –

1993 Haziran'da restorasyon başladı. Eksper Fred Cousins gözetiminde gemiyi bitirdikten sonra içini Maltese Falcon yatının da iç dizaynı yapmış olan Ken Freivokh yaptı. Eylül 1997'de denize indirdik.”

- Halen Rahmi Koç imzasını ve yaratıcılığını temsil eden RMK Müzesi envanterinde yer alan müze gemilerden biri Selanik Römokörü’dür.

Müze’deki adı “Gonca Buharlı Gemisi’dir. Mevcut tanıtım metninin son bilgilere göre değiştirileceği bildirilmiştir.