Gemi sanayimizde son yaşanan gelişmelere geçmeden önce dünyadaki önemli bazı gelişmeleri paylaşmakta yarar var. Dünyadaki büyük resmi görürsek, nasıl bir yol haritası izlememiz gerektiği de ortaya çıkacaktır. Uluslararası gemi sanayinin en büyük istihdam ve katma değer yaratan gemi ekipmanları üretim ve yan sanayi bölümü, teknolojinin lokomotifi olma özelliğini muhafaza etmektedir. Dünyanın ilk yeşil gemi “Green Ship” ekipman sertifikasyon merkezi Güney Kore Jeonbuk’da açıldı. Çığır açan bu proje kurucu ortaklar Kore Loydu “IACS” ile Kore Okyanus Bilimleri ve Balıkçılık Bakanlığı ( Korea’s Ministery of Oceans ve Fisheries) tarafından 29.4 milyon USD harcanarak kuruldu. Kuruluş, teçhizat üretiminin “Yeşil Gemi” teknolojisine uygunluğunun incelenmesi ve sertifikalandırılması amacını taşımaktadır (Bkz.Market Monitoring 36th Sea Europe) Dünya gemi sanayisinde ilk defa Avrupa Gemi Teçhizatçıları Birliği (EMEC) tarafından gündeme getirilen ve gemi sanayinde 2017 yılı hedefi olarak belirlenen proje hayata geçirilmiş oluyor.

Gemilerden kaynaklanan olumsuz çevresel etkinin azaltılması konusunda aşağıdaki 7 meselenin dikkate alınması gereklidir.

• NOx, COx, SOx, is, duman ve partiküler maddelerden oluşan gaz emisyonlarının azaltılması
• Gemi atıklarının (katı) kontrolü, imhası
• Sintine suyu arıtma-iyileştirme
• Karasu arıtma, iyileştirme
• Gri (atık-su) arıtma, iyileştirme
• Balast suyu iyileştirme
• Sualtı kaplamaları (Geminin suyla temas yüzeyi) iyileştirilmesi

Her bir konu ayrı ayrı üzerinde durularak, alt katogorilerde incelenmelidir. Bu kategorilerde; konunun yasal temeli, problemin açıklanması ve muhtemel çözümlerdir. (Kaynak: OECD Greenship Technlogy Book) 

Uluslararası ticaret hacminin yüzde 90’a yakın kısmı deniz taşımacılığı ile gerçekleştiriliyor. Bu potansiyel, “Yeşil Gemi” teknolojisi ile oluşacak gelişmeyle gemi sanayinde yeni bir yapılanma ve büyümeyi beraberinde getirecektir. Dünya gemi inşa sanayinde, taşımacılıkla birlikte offshore deniz yapıları da önem kazanmaktadır.

Kore offshore sipariş defteri dünya sıralamasında; 80 adet 3.2 Milyon CGT ile liderliği elinde bulundururken, Çin 371 adet 2.6 milyon CGT ile ikinci, Brezilya 1.747.000 CGT ile üçüncü sırada yer almaktadır. Avrupa ülkeleri ise 102 adet ve 900 milyon CGT ile dördüncü sırada bulunmaktadır. Bunları sırasıyla USA ve Hindistan izlemektedir. Gemi sanayi için yeni bir fırsat oluşmuştur. Bu fırsat sektörde pazar payı yüksek ülkelerin yeni üretim politikası üretmesini de başlatmış bulunuyor. Güney Kore ile Japonya, Çin ve gemi sanayicisi Avrupa ülkeleri yenilikçi çalışmalarını yürütüyor.

TÜRK GEMİ SANAYİ

Ülkemiz gemi inşa sanayinde 2008-2011 yıllarında önemli konumlara gelmiş, özellikle 10.000 DWT’a kadar küçük ölçekli kimyasal tanker inşasında marka oluşturmuştur.

GEMİ EKİPMAN ÜRETİMİ VE GEMİ YAN SANAYİ

Özellikle 2008-2011 yıllarında ülkemiz tersanelerinin gemi bakım onarım işlerindeki önemli konumunun da etkisiyle gemi yan sanayimiz ve ekipman üretimimizde katma değer artışları sağlanmış, ihracat başlamış, sektörde 100 bini aşan istihdama ulaşılmıştır. Gemi teçhizat ve yan sanayi ürünleri, dünyada teknolojilerin lokomotifi olan, her parçası uluslararası kurallara uygun bir sektörün ürünleridir. Bu yelpaze içinde tüketimin en fazla olduğu ürün çelik, sac ve profillerdir. Ülkemizde gemi sacı, bazı büyük demir çelik fabrikalarımızda üretilmektedir. Ancak bu üretim çeşitli nedenlerle ülkemiz gemi sanayi ihtiyaçlarına cevap verememektedir.

Tersanelerin iş planına uygun bir biçimde sac ve profil temin edebilmeleri, ülkemizdeki yetersiz üretim nedeniyle genelde ithal edilerek karşılanmaktadır. Gemi inşa, ihtiyacı olan Hollanda profili türü üretim ülkemizde sadece İzmir’de yapılmaktadır. Bu nedenlerle gemi inşaatının hammaddesi olan çelik ürünleri, iç piyasadan yeterli olarak temin edilememektedir. Üretimin yeterli seviyeye çıkarılması halinde tersanelerin hammadde alımında yurtdışına ödedikleri paranın ülkemizde kalması sağlanacaktır. Üretim payı yük gemilerinde (%11,3) önemli yer tutmaktadır. (Kaynak: Balance EU Commission)

Tersanelerimizde kullanılan alüminyum sac ve profil malzemeleri ihtiyacı, toplu siparişlerin verilememesi nedeniyle üretimin yapıldığı Seydişehir Tesisleri’nden alınamamaktadır. Bu konuda bir çalışma yapılması halinde, deniz suyuna dayanıklı alüminyum ihtiyaçlarımız da Seydişehir Alüminyum Tesisleri’nden tedarik edilebilecektir. Çelik-döküm malzeme üretimlerinden göz demiri, zincir ve aksesuarları, makine parçaları gibi ekipman çeşitleri ülkemiz tesislerinde yeterli üretilebilmektedir. Tersanelerimizde kullanılan her türlü elektrot, kaynak telleri ve kaynak gazları (Oksijen, Argon, Asetilen, Helyum) üretiminin büyük kısmı GESAD (İMEAK GEMİ SANAYİCİLERİ DERNEĞİ) üyesi sanayiciler tarafından yapılmaktadır. Ülkemizde daha önce tek ana makine üretimi yapılan Pendik Tersanesi’nin Deniz Kuvvetleri Komutanlığı’na devrinden sonra Pendik-Sulzer Dizel Motorlarının üretimi şu an yapılmamaktadır.

ANA MAKİNA ÜRETİMİ İÇİN ÖNEMLİ ADIM

Gemi maliyetinin önemli bir bölümünü oluşturan ana makine ve ana makine donanımlarının geliştirilerek üretilmesi, sektörümüz açısından önemli bir konudur. Bu konuda Eskişehir TÜLOMSAŞ Tesislerimizin üretmiş olduğu makinelerin geliştirilerek, sektörümüzde kullanılmasını sağlamak amacıyla GESAD’ın da iştirak ettiği bir proje çalışması başlatılmıştır. Proje çalışmalarının tamamlanması halinde, Van Gölü feribotları için üretilip teslim edilen TÜLOMSAŞ marka ana makine tiplerinin revize edilmesiyle Green Ship teknolojisine uygun, yenilikçi, Türk malı yerli marka bir makine üretimi gerçekleştirilecektir.

Proje ekibi tarafından üniversitedevlet-sektör işbirliğiyle başlatılacak çalışmalar, GESAD tarafından da takip edilmektedir. Projenin gerçekleşmesi
halinde gemi inşada ortalama yüzde 18.1 (Kaynak: Balance-marine equipment study, Europen Commission) paya sahip olan ana makine ve ana makine donanım üretiminde önemli bir döviz tasarrufu sağlanacağı gibi, ülkemize yabancı ülkelere satışlardan önemli bir ihracat geliri kaydedilecektir. Ancak bu çalışmalarda proje katılımcılarından Devlet Demiryolları Genel Müdürlüğü’nün çalışmalara iştirakinin hızlandırılması önem taşımaktadır.

TÜRKİYE’DE ÜRETİLEN GEMİ SANAYİ ÜRÜNLERİ

Gemi inşa sanayinde kullanılan şaftların, şaft yataklarının, stend tüplerin üretimi yapılabilmektedir. Pitch kontrollü pervanelerin ve baş itici pervanelerin üretimi ile geminin sevkini sağlayan ekipmanlar yurtdışından ithal edilmektedir. Bu konuda gemi teçhizat üretim sektörümüze yapılacak desteklerle, gemi inşa sektörümüze yapılacak katkılar arttırılacaktır. Gemilerde kullanılmakta olan jeneratör üretimi ve jeneratör kontrol-kumanda panelleri ülkemizde üretilmektedir. Ülkemiz gemi inşa sanayi ihtiyacı olan dümen makineleri yerli teçhizat üreticilerimiz tarafından karşılanabilmektedir. Yine her tür güverte makinesi, çeşitli vinçler, ırgatlar yerli sanayimiz tarafından üretilmektedir.

Yüzlerce çeşitli teçhizat ürünü arasında Scotch tipi kazanlar ve termal yağ kazanları büyük kazan firmalarımızca ülkemizde üretilmektedir. Devir düşürücü dişli grubunda bir takım redüktörler yerli üretilmekle birlikte, gemi sevk sistemlerinde kullanılan redüktörler ithalat yoluyla karşılanmaktadır. Tersanelerimizde inşa edilen kompresör, ilk hareket hava şişeleri, eşanjör gibi basınçlı kapların üretimi yerli sanayimizde yapılabilmektedir. Gemi sanayinde boru donanımları önemli bir yer tutmaktadır.



Tersanelerimizde kullanılmakta olan paslanmaz boru dışında değişik tipteki birçok boru ülkemizde imal edilmektedir. Ayrıca yan sanayi ürünlerinden çok çeşitli valf ihtiyaçları başarı ile üretilmekte ve ihtiyaca göre geliştirilmektedir.

Deniz araçlarında kullanılan pompalar, havalandırma sistemi ve elemanları ile bir kısım iklimlendirme ve soğutma donanımı tesislerimizde yapılmakta, ancak kısmen de ithal edilmektedir. Çok özel bazı ürünler dışında gemilerde kullanılan kablo, pano, akümülatör, transformatör, elektrik motoru, aydınlatma armatürü gibi elektrik ve elektronik teçhizatı ve kablo üretimi ülkemizde gerçekleştirilmektedir. Daha önce Aselsan tarafından üretilen VHF’lerin üretimi durdurulmuş olması nedeniyle, deniz tipi el telsizleri dışında seyir ve haberleşme cihazlarımız yurtdışından tedarik edilmektedir.

Gemi teçhizat üretimi yelpazesi içinde tel halat, polyester halat, zincir, makara demirleme ve kaldırma teçhizatı yerli gemi sanayimiz tarafından karşılanmaktadır. Bunlar gibi sıhhi tesisat gereçleri, boya, galvaniz ve katodik koruma ürünleri, yanmaz zemin, tavan, bölme paneli, duvar malzemeleri, tefriş malzemeleri, yangın söndürme tüpleri, yangın dolapları, nozullar, hortumlar ülkemizde üretilmektedir. Gemilerde kullanılan yangın algılama sistemleri, dedektörler ise henüz ithalatla karşılanmaktadır. Sintine separatörleri ve bunların kontrol ve alarm cihazları dışında yağ ve yakıt seperatörleri yurtdışından tedarik edilmektedir.

Gemi ekipman üretim ve gemi yan sanayi, tamamı saymakla bitmeyen, hepsi sertifikalı yüzlerce çeşit ekipman üretimi ile dünyada farklılık yaratan, her parçası uluslararası kurallara uygun üretim yapan bir sektördür. Yurt dışından tedarik edilen, özellikle makine, jeneratör gibi ürünler başta olmak üzere, teçhizat tedariki, gemi inşada bazı dönemlerde dışa bağımlılık sıkıntısı yaratmaktadır.

RAKAMLARLA TÜRKİYE’DE GEMİ EKİPMAN ÜRETİMİ

Ülkemiz gemi inşa sanayinde yerli marin ekipman payı, çeşitli nedenlerle yüzde 50-55’lerden, yüzde 30’lar seviyesine kadar gerilemiştir. 2014 yılı gemi ihracatımız 1 milyar 280 milyon 878 bin dolar olarak açıklandı. Kaba hesapla yüzde 70 üzerinden 900 milyon dolarlık ekipman payı. 625 milyondan fazla ithal ürün harcaması yapılmış. Yerli ürün payını yüzde 20 arttırırsak, 170-180 milyon dolar döviz tasarrufu oluşacak. Sektörümüzün 2014 yılında ihracatı bir önceki yıla göre yüzde10 civarında artışla 1 milyar 280 milyon 878 dolara ulaştı. Yıl içinde dalgalanmalara rağmen istikrar sağlandı. İstatistik tablolarında 2014 yılı toplam yan sanayi ihracatının 39 Milyon dolar civarında gerçekleştiği görülüyor. Bu rakamın toplam gemi sanayi ihracatımızın yüzde 3’ünden biraz fazla olduğu görülüyor. Gemi yan sanayi ve teçhizat üretimi ise gerilemeye devam ediyor. Ülkemizde üretilen gemi ekipmanlarının gemi inşa sanayimize katkısı, kullanılan toplam yan sanayi ve teçhizat ürünlerinin yüzde 30’u. İnşa edilen her yük gemisinin ekonomik açıdan ortalama yüzde 70’lik, askeri ve çok amaçlı gemilerin yüzde 80-85’lik kısmını gemi teçhizat ve yan sanayi ürünleri oluşturuyor.

Ülkemizde doğrudan ya da dolaylı yoldan çeşitli büyüklükte gemi inşaya katkısı bulunan 3000 civarında gemi ekipman ve yan sanayicisi bulunmaktadır. (Bu rakam daha önce Derneğimiz GESAD ve Tersaneler Genel Müdürlüğü tarafından yapılan çalışmada tespit edilmiştir.) İstanbul’da Tuzla, Aydınlı, Tepeören ve çeşitli mevkilerde değişik kapasitelerde 1500’e yakın gemi ekipman üreticisi ve yan sanayicisi bulunmaktadır.

SORUNLARI ÇÖZMEMİZ GEREKİYOR

Gemi sanayimizde olumsuzlukları düzeltmek, döviz kaybını önlemek, katma değerimizi ve ihracatı arttırmak, istihdama katkı sağlamak için devlet desteği gereklidir. Ciddi bir KDV sorunu vardır. Gemi ekipman üretiminde KDV’li ara ürünler alınıp, tersanelere KDV’siz ekipman satılmaktadır. Bu konuda getirilen çözüm yeterli değildir. Yerli ürünün rekabet gücü zorlanmaktadır. Geçimini zor sağlayan işletmelerimiz bu şartlarda AR- GE yapamamaktadır.

İnovasyon gerçekleştirememektedir. Uluslararası piyasalarda rekabet yapabilmek için, sanayiciye yük olmayacak hibe destekli AR- GE ve İnovasyon proje programları bu sorunlara çözüm olabilir. Ekonomik kriz dönemi sonrası, yenilikçi gemiler ve Offshore deniz yapılarına dönüşüm, yeniden yapılanmayı ciddi bir zaruret haline getirdi. Zaman azaldı. 2015 ECA (Avrupa Kontrol Bölgesi) uygulamaları 2015’de başlatılıyor.

Denizcilik sektörü içinde gemi ekipman üretimi ve gemi inşa yan sanayinin tanımı ile ilgili sorunlar ve konular anlatılmaya çalışıldı. Yenilikçi bir yapılanma için, Gemi Sanayicileri Derneği’nin 2009 yılında Yalova’da başlattığı Türkiye’nin en büyük gemi sanayi projesi olan “Gemi İhtisas Organize Sanayi Bölgesi”nin kuruluşu henüz tamamlanamamıştır.

GEMİ İHTİSAS ORGANİZE SANAYİ BÖLGESİ

Türkiye’de gemi sanayinin yeniden yapılanması ve dünya denizcilik ulusu kavramı kapsamında yerini alması açısından, bu sektörel kümelenme projesinin tamamlanma çalışmalarının hızlandırılması gerekmektedir. 2009 yılından başlayarak Şubat 2011’de kuruluşu çalışmaları tamamlanan Yalova Gemi İhtisas Organize Sanayi Bölgesi, 4562 sayılı OSB Kanunu kapsamında “Hukuk Tüzel Kişiliği” kazanmıştır. 07 Haziran 2011 tarihinde 2942 sayılı Kamulaştırma Kanunu kapsamında “Kamu Yararı” kararı verilen Yalova GİOSB arazi alanlarının kamulaştırma işlemleri bugüne kadar tamamlanamamıştır.

Yalova GİOSB Kümelenme Projesi’nin hızlandırılarak bir an önce tamamlanması için Bilim, Sanayi, Teknoloji Bakanlığı ve Ulaştırma, Denizcilik Haberleşme Bakanlıklarımızın desteklerine ihtiyaç bulunmaktadır. Proje tamamlandığında; başlangıçta 87 gemi ekipman sanayi kuruluşu, 5000’i aşkın istihdamı, Teknoparkı, Ar- Ge tesisleri, uluslararası etkinliklere ev sahipliği yapacak fuar alanı, kendi enerji üretim tesisi ve her türlü modernizasyona sahip sosyal tesisleri ile geçici mevzi İmar Planı onaylanmış, 2015 yılı Bütçe Yatırım Programı’na alınmış, 5 yılı aşkın emek sarf edilen bir projedir.

ÖNE ÇIKAN SORUNLAR

• Acilen sektörün envanterinin çıkarılması gerekiyor. Ciddi bir devlet-sektörüniversite ortak projesi ile sektörün tanımı ve veri tabanının tespiti yapılarak sürdürülebilir bir envanter çalışmasının gerçekleştirilmesi zaruret halini almıştır. Bu yönde Ulaştırma Denizcilik ve Haberleşme Bakanlığı ile birlikte çalışmalar başlatılmıştır.
• Kaba hesapla inşa edilen bir gemideki 850 milyon dolarlık malzemenin, sadece 250 milyon dolarlık kısmını biz üretiyoruz. Geri kalan 600 milyon dolarlık malzeme yurt dışından ithal ediliyor. Bunu değiştirmek için AR-GE ve inovasyon çalışmalarına ağırlık verilmeli.
• Ana makine üretimi konusuna ağırlık verilmeli, Türkiye bu konuda dışa bağımlılıktan kurtarılmalıdır.
• Bütün bu yukarıda sayılanların yapılabilmesi için Yalova GİOSB bir an önce hayata geçirilmelidir. Başlangıçta 87 gemi ekipman sanayi kuruluşu, 5000’i aşkın istihdamı, Teknoparkı, Ar- Ge tesisleri, uluslararası etkinliklere ev sahipliği yapacak fuar alanı, kendi enerji üretim tesisi ve her türlü modernizasyona sahip sosyal tesisleri ile geçici mevzi İmar Planı onaylanmış, 2015 yılı Bütçe Yatırım Programı’na alınmış, 5 yılı aşkın emek sarf edilen bir projedir.
• Türk gemi sanayicilerinin yenilikçi, rekabetçi ürün geliştirme kabiliyetleri bulunmakla birlikte, son dönemde sıkıntılı günler yaşanmaktadır. Bu nedenle de özellikle bu sıkıntılı dönemde kontrollü, hibe destekli programlara ihtiyaç bulunmakta ve devlet desteği gerekmektedir.

ViraHaber.com